Elif Batuman’ın Ecinniler: Rusça Kitaplar ve Onları Okuyanlarla Maceralar (Haziran 2011, Çev. Sabri Gürses, Doğan Kitap) ABD’de yayımlandığında bir inceleme kitabına nasip olmayacak şekilde ilgi görmüş, çok satanlar listelerine girmiş bir kitap. Elif Batuman Türkiye kökenli bir ailenin çocuğu. New York’ta doğmuş, New Jersey’de büyümüş, Stanford Üniversitesi’nde karşılaştırmalı edebiyat doktorası yapmış. Üniversiteye girdiğinde dilbilim okumaya başlamış, yabancı dil dersi alması gerektiğinde de belki müzik öğretmenin Rus olması nedeniyle, belki de büyük keyif ve merakla okuduğu Anna Karenina’nın etkisiyle Ruşça’yı seçmiş. “Çocukken Demirperde’nin öte yanında Rusça çalışmış bir matematik öğrencisine âşık olunca” Rusça’ya ilgisi daha da artmış. Dilbilimi de matematik öğrencisini de bırakmış ama Rusça öğrenmeye devam etmiş. Üniversiteyi bitirdiğinde amacı roman yazmakken de kendini akademisyen olarak bulmuş.
Elif Batuman, belki de roman denemelerinin de verdiği bir alışkanlıkla hikaye etmeyi seviyor. Genel okura hemen hiç hitap etmeyen bir edebiyat incelemesi olan Ecinniler: Rusça Kitaplar ve Onları Okuyanlarla Maceralar’ın ABD gibi kendi edebiyatı dışında hiçbir edebiyata ilgi göstermeyen bir ülkede çok okunmasının temelinde de bu yetenek ve tabii kitabın kurgusu yatıyor.
Elif Batuman, Ecinniler’de Dostoyevski, Puşkin, Tolstoy, Çehov, Ahmatova, Gogol, Babel gibi Rus edebiyatının önemli yazarlarından ve eserlerinden söz ediyor. Ama bunu yaparken önsözden itibaren işin içine kendini koyuyor. Rus edebiyatıyla ilgili bilgileri Batuman’ın yaşam öyküsü ile birlikte okuyoruz. Üniversite hayatı, arkadaşları, aşkları, ailesi ile ilişkileri işin içine karışıyor. Araştırmacı ruhu üniversite bursları ile desteklenince de dilbilgisini geliştirmek, araştırmalar yapmak gibi gerekçelerle Rusya’ya seyahatler yapmak olanağı bulmasının yanında yolu Özbekistan’a da düşüyor. Ali Şir Nevai’nin eserlerini de okuyor. Böylelikle Ecinniler bir gezi günlüğü tadı da kazanmış oluyor. Kitabın inceleme yanında da ağırlık eserlerin eleştirisinden çok “Tolstoy’u kim öldürdü?” gibi sorulara cevap aranan sosyolojik yanında. Son dönemlerde bizde de moda olan yazarların gizli ve ilginç yaşamlarından söz eden kitaplardakine benzer birçok bilgi ve ankedot da var Ecinniler’de.
Elif Batuman, yaşam öyküsünü, anılarını, gezilerini, üniversite yaşamını, edebiyat araştırmacılarının dünyasını, Rus edebiyatı araştırmalarını kahramanının kendisi olduğu bir anlatı kurgusu ile birleştirmiş. Kitapta yer alan bazı bölümlerin daha önce Harpers Magazine, The New Yorker gibi dergilerde yayımlanmış olmasına rağmen bu başarılı kurgu ile bölümler arasında hiçbir kopukluk duygusu yaşamıyorsunuz, kitap bütünlük arz ediyor. Kendisiyle rahatça dalga geçebilen kuvvetli bir mizah duygusu var Batuman’ın ve anlatımında mizahi yön ağır basıyor. Zaten kitabın İngilizce orijinalinin karikatürlü kapağının çağrışımı da bu mizahiliğe. Ecinniler keyifle, merakla okunuyor, Rus Edebiyatı hakkında belki bütünlüklü bir bilgi edinilmiyor ama bu büyük edebiyat merak ediliyor, insanda Babel, Tolstoy, Dostoyevski, hatta Ali Şir Nevai okuma arzusu uyandırıyor.
07.07.11
Yorumlar