Heinrich von Kleist, eserleriyle olduğu kadar kısacık yaşamı ve trajik ölümü ile tanınan bir yazar. 1777’de doğmuş, 1811’de intihar etmiş. 34 yıllık yaşamına bir çok eser sığdırmış. Şair, tiyatro oyunu, öykü, hikaye yazarı, yayıncı.
Birlikte intihar ettiği
sevgilisi Henrietti Vogel’le birlikte gömülü oldukları mezarında “Şarkı gibi bir
hayat yaşadı ve kederli bir şekilde acı çekti, zor zamanlar geçirdi; ölümü
aradı ve ölümsüzlüğü buldu” yazıyormuş. Yaşamı ve intiharı her zaman ilgi odağı
olmuş bir yazar. Hakkında birçok
kitap yazılmış, tiyatro ve sinemaya konu olmuş.
Karoline
von Günderrode, romantik dönem şairlerinden. 1780’de doğmuş, 1806’da intihar
etmiş. Onun da kısacık ve trajik bir yaşamı var. Esaret, aşk, özgürlük ve ölüm
konulu şiirler yazmış. Dönemin koşulları nedeniyle, bir kadın olarak hoş
görülmeyeceğini bildiği için şiir yazdığını gizlemiş. İlk kitabını 24
yaşındayken Tian takma adıyla yayınlayınca dikkati çekmiş. Goethe şaire:
"Bu şiirler gerçekten tuhaf bir fenomen" diye yazmış. Romantik
dönemin Sappho’su diye adlandırılmış. Şiirleri biraz fazla cesur ve erkeksi
bulunmuş.
Büyük
aşklar yaşamış, en büyük aşkı karşılıksız kalınca da 26 yaşındayken kendini
bıçaklayarak intihar etmiş. Esas ününe ölümünden sonra ulaşmış. 1970’lerde de
kadın hareketini simgelerinden bir haline gelmiş.
Aynı
yıllarda yaşayan Kleist ve Günderrode’un kısa yaşamları, sanata farklı
bakışları ve trajik ölümleri birbiriyle paralellikler gösteriyor. Günderrode’un
şiirlerini, düzyazılarını, mektuplarını derleyip kitaplaştıran, şairin hakkında
yazılar yazan Christa Wolf bu benzerlikleri görmüş ve bu iki şairi bir anlatıda
biraraya getirmiş.
Christa
Wolf Hiçbir Yerde’de yaşarken tanışıp
görüştüklerine dair bir bilgi olmayan Karoline von Günderrode ve Heinrich von
Kleist’ın karşılaşmasının öyküsünü anlatıyor. Günderrode ve Kleist, 1804’de Winkel’de
bir çay partisinde karşılaşıyorlar. Christa Wolf’ün kurgusunda iki şairin yakın
dost çevresinden Clemens von Brentano ya da Frank Wedekind gibi simalar var. Günderrode’nin
ilk büyük aşkı, dönemin ünlü hukukçularından, sonradan adalet bakanı olan Friedrich
Carl von Savigny de anlatının kahramanlarından.
Karoline
uzunca bir süre Savigny’nin dikkatini çekmeye çalışır, Kleist ilgi alanına
girmez. İki şair farklı konumlardan çay partisinde buluşan topluluğu
değerlendirir ve onlardan ne kadar uzak olduklarını belirlerler. Sanatçı,
felsefeci ve politikacılardan oluşan bu seçkin topluluktan bile uzak ve
yalnızdırlar.
Kendilerine
boş gelen bu ortamdan kurtulmak için çıktıkları uzun yürüyüşte derin bir
sohbete dalarlar ve hayata, sanata bakış, dünyayı algılama gibi konularda ne
kadar benzer şeyler düşündüklerini keşfederler. Yaşadıkları dünyayla asla
uyuşamayan, insanlarla iletişime giremeyen, dertlerini anlatamayan iki hassas
ruh… Değerlerini bulamamışlar, itilmiş, dışalanmışlar. Yaşadıkları müddetçe de bu dünyayla asla
uzlaşamayacaklarının farkındalar.
Christa
Wolf, diyaloglarla geliştirdiği ve okuması pek de kolay olmayan bir anlatımla
iki kahramanının da düşünsel yapısına girer ve onları konuşturur. Karoline, bir
kadın olarak kendini görünmez kılmak, şairliğini bildirmemek ve şiirlerini
gizlemek durumundadır. Toplumun dışına itilmiş, yok sayılmıştır. Kleist da
kendini farklı hissetmez. Kendiyle, ilkeleriyle, Dünya’nın geleceğiyle ilgili
umutları Fransız Devrimi’nde yaşadığı hayal kırıklığıyla yok olmuştur.
Hiçbir
Yerde, 1979’da, Almanya’nın doğu ve batı olarak ikiye bölünmüş olduğu dönemde,
aynı anda iki Almanya’da da yayınlanmış. Kısa sürede en çok satanlar listesine
girmiş. Çünkü Wolf, Kleist ile Günderrode’nin sohbetleriyle toplumsal ve siyasi
baskı altındaki sanatçıların durumunu anlatıyormuş aynı zamanda ve Doğu
Almanya'daki yazar ve sanatçıların durumunu yansıtıyormuş. Bu yanıyla oldukça
güncel bir eser.
Hiçbir
Yerde’yi bugün okuduğumuzda ise Kleist ile Günderrode’nin trajik yaşamları,
hayata bakışları ve yüzyıllar geçse de sanatçılar açısından bir şeyin
değişmediği, hangi yönetim altında olursa olsun duyarlı sanatçının kendini her
zaman toplumdan dışlanmış hissedeceği mesajları ağır basıyor. (Hürriyet Kitap Sanat, 21.05.2021)
Yorumlar