Yapay zeka, akıllı teknolojiler, robotlarla ilgili gelişmeler edebiyatın konusu olmaya devam ediyor. Jeanette Winterstone’un son romanı ‘Frankissstein: Bir Aşk Hikâyesi’ de bu konulara yoğunlaşan romanlardan. Adından anlaşılabileceği gibi Winterson romanı gotik edebiyat klasiği Frankenstein'dan yola çıkarak yazmış. Frankenstein üzerine çok yazılmış, defalarca yeniden üretilmiş, bir çok öyküye esin kaynağı olmuş kült bir eser. Bu açıdan bakınca Jeanette Winterstone’un ‘Frankissstein’ını oldukça cüretkâr bir yeni girişim olarak değerlendirebiliriz.
Roman 1816’da Cenevre Gölü kıyısında başlıyor. Mary
Shelley sonradan evleneceği şair sevgilisi ile birlikte dostları Lord Byron’ı
ziyarete gelmiştir. Ama sürekli yağış dışarıda, göl kenarında zaman
geçirmelerini engeller. Onlar da Byron'un
villasında şömine başında yağmurun bitmesini beklerken hayalet
hikayeleriyle zaman geçirirler. Byron, "herkesin bir hayalet hikâyesi
yazması"nı önermesi ile iş başka bir boyut kazanır ve Mary
Shelley türünün klasiğini oluşturacak, bazı edebiyat tarihçilerince
bilimkurgunun ilk eseri olarak anılacak olan Frankenstein’ı yazar. Bu çok
bilinen öyküden yola çıkmış Jeanette Winterstone.
Percy Shelley, Byron, Byron’ın hekimi Polidori, Mary
Shelley’in üvey kardeşi ve Byron’ın sevgilisi Clarie Clairmont uzun geceler
boyunca insanın varoluşundan, ölüme, ölümden sonraki yaşama, ölümsüzlüğe, dinlere,
oradan kadın erkek eşitsizliğine, cinsler arası adaletsiz ayrımlara uzanan ve
nihayet insana benzeyen, zeki ve düşünebilen bir yaratık yaratmaya varan
sohbetler ederler. İlk bölüm Mary Shelley’in öykü konusu bulduğunu açıklaması
ile bitecektir.
İkinci bölümde günümüze geliyoruz ve Frankenstein’ın
yayınlanışından iki yüz yıl sonra ABD’nin Tenessee kentinde düzenlenen Global
Tec-X-Pro Robotik Fuarı’nda buluyoruz kendimizi. Dr. Ry Shelley, “robotların
fiziksel ve zihinsel sağlığımızı nasıl etkileyeceğini araştırmak üzere burada
bulunuyorum” diye açıklıyor. Kendisini karşılayan Claire ile ve diğer
karşılaştığı kişilerle Frankenstein’ı anarak robotlar, yapay zekalardan insandan
daha zeki yaratıklar yaratmak mümkün mü sorusuna varan bir sohbet yapıyorlar.
Zaten romanın yapısını bu tür sohbetler oluşturuyor. Holly Williams’ın
değindiği gibi “Frankissstein, akıllı teknoloji protezlerinden kriyojenik
dondurmaya, seks robotlarına, teknolojinin doğası gereği cinsiyete dayalı olup
olmadığını sormaktan yapay zekanın gezegen için bencil insan ırkından daha iyi
olup olmayacağına kadar örneklerle dolu.”
Her karşılaşma bu konularla ilgili uzun sohbetlere ve
yeni bilgiler edinmemize neden oluyor. Jeanette Winterstone sıkı ve derinlemesine
bir araştırma yapmış ve elde ettiği bilgiler diyaloglarla, biraz da tartışma
katıp farklı boyutları, zıt fikirleri ileterek yazıya döküyor. Roman
kahramanlarıyla birlikte biz de bu konuları öğreniyoruz. Ama tartışılan etik ve
felsefi konular o kadar çok ki okurun bir süre sonra ipin ucunu kaçırması
mümkün.
İsimlerdeki benzerliklerle Frankenstein’ın yazılışında
rol alan kahramanların bazılarını ve tabii ünlü yapay zekâ uzmanı Victor
Stein’ın kişiliğinde öykünün kahramanını da günümüzde tekrar yaşatıyor Winterstone.
Kendini
“ben neysem oyum” diyerek tanıtan ve bir bedende iki cinsiyeti yaşattığını
söyleyen Dr. Ry Shelley hem tartışmaya bambaşka bir boyut
katıyor hem de Victor Stein’la birliktelikleri de romanın adındaki ‘Bir Aşk Hikâyesi’
kısmını oluşturuyor. Doktor Frankestein ve canavarı ile Victor
Stein ve Ry Shelley birbirine benzer
ikilikler değilse de bir anıştırmadan da söz edebiliriz.
Yalnız erkekler için seks robotları üreten Ron Lord ve
dindarlığını her vesilede belli eden Claire de başka bir aşk ikilisi
oluşturuyor. Bu birliktelik, aşıkların birbirine tamamen zıt anlayışlarını
uyumlulaştırma çabaları tartışmaya din, var olma, ölümden sonra yaşam,
reenkarnasyon gibi yeni tartışma konuları katıyor.
Usta yazar Pınar Kür’ün çevirdiği romanın temel
sorusu, Shakespeare’in bir sonesinden kaynaklanıyor; “Özün tözün nedir senin, hangi maddeden yapılmışsın / ki milyonlarca
garip gölge eğiliyor önünde?” Bu soruya cevap bulmak için de olayları geriye çekip
romanı tartışmalar üzerinde geliştirmiş Jeanette Winterstone. ‘Frankissstein: Bir
Aşk Hikâyesi’ merakla, çok şey öğrenip, tartışarak okunan bir roman. (23.07.2021, Hürriyet Kitap - Sanat)
Yorumlar