Edebiyatta yazınsal akrabalıklar sık görülmez. Üç kuşak boyunca yazarlar yetiştirmiş aileler ise pek nadirdir. Benerler’in öyküsü öncelikle bu nedenle ilgi çekici kuşkusuz. Ailenin üçüncü kuşak yazarı Yiğit Bener’in girişimiyle Everest Yayınları büyük bir projeye başlattı ve bize üç kuşak yazar yetiştiren Bener ailesini yakından tanıma, eserlerini yeniden okuma ve bu eserler arasındaki bağları keşfetme şansı verdi.
Baba Mustafa Raşit Bener 1890 doğumlu. Türkiye’nin ilk
fen doktorlarından ve öğretmen. M. Raşit Bener Birinci Dünya Savaşı’nda ve
Millî Mücadele’de cephede bulunmuş bir Türk aydını. Raşit Bey Fransızcadan
Türkçeye Resimli Fizik Kimya Sözlüğü gibi kendi alanında önemli eserler
vermekle kalmamış Ümid-i Âfil adında bir roman da yazmış. Ümid-i Âfil’i 1913’te
Bint-i Halim Seyhan takma adıyla önce Kadınlar Dünyası Dergisi’nde tefrika
etmiş, sonra da kitap olarak yayınlatmış.
Ümid-i Âfil, kadın erkek ilişkilerine eleştirel bir bakışla yaklaşan bir
aşk romanı. Raşit Bener’in Kadınlar Dünyası Mecmuası’nda yine takma adla kadın
haklarını savunan yazılar yayımlatmış olması da dikkat çeken bir bilgi. Romanında
da bu bakışın izleri görülüyor.
Vüsat O. Bener ve Erhan Bener Türk edebiyatının usta
adları. İki kardeş birbirlerinden farklı çizgilerde ürettikleri eserlerle
edebiyatımızda yer bulmuş, çok tanınmış, sevilmiş. Erhan Bener ağabeyini nasıl bir
idol olarak gördüğünü ve okuma sevgisini ondan aldığını, ağabeyinin ilk
romanlarının acımasız eleştirmeni olduğunu içtenlikle anlatır.
Üçüncü kardeş Bilge Bener Bölükbaşı ise biraz daha geride
kalmayı tercih etmiş. Yazmaya radyo oyunları ile başlamış, TRT Ankara
Radyosu’nda dramaturg olarak görev yapmış. Bilge Bölükbaşı adıyla 2003’te
yayınlanan Beyaz Yolculuk adlı romanı ilk kitabı. Bu romanın yeni baskısını da
Ödül adıyla yayınlanmış Everest’ten.
Ailenin üçüncü kuşağı Yiğit Bener’i önce Fransızcadan
yaptığı başarılı çevirilerle tanımıştık. Louis-Ferdinand Céline’in Gecenin Sonuna Yolculuk adlı
yapıtının çevirisiyle 2002’de Dünya Kitap Yılın Çeviri Ödülü’nü alan Yiğit
Bener, 43 yaşındayken 2001’de yayınlanan Eksik Taşlar’la edebiyat yaşamına
başlamıştı. Roman, öykü ve denemelerden oluşan kitaplarla velut bir yazar
olarak edebiyatımızda yerini aldı.
Yiğit Bener, altı kitaplık “Yazınsal Akrabalıklar- Bener'ler”de üç kuşaktır yazarlığı sürdüren ailesinin kurduğu edebi ilişkilerin izini sürüyor, kitaplarla örnekliyor. Yazınsal Akrabalıklar’da Raşit Bener’in otobiyografik eseri “Velvele-i Hayat” kızı Bilge Bener Bölükbaşı’nın sunuşuyla yer alıyor. Kardelen Akçam’ın tasarımıyla da dikkati çeken ve özel bir kutuda sunulan sette Erhan Bener’in yazdığı “Loş Ayna” romanını kardeşi Vüs’at O. Bener “Yabancı” adıyla oyunlaştırmış ve yine iki yazar-kardeş “Buzul Çağının Yalnızları”nda yaşama ve edebiyata dair bir söyleşi yapıyor. Erhan Bener’in “Civcivler” öyküsüne ise oğlu Yiğit Bener “Civcivin Torunu” öyküsüyle cevap veriyor. Vüs’at O. Bener’in tamamlanmamış öyküsü “Titanic’in Kaptanı”nı tamamlama görevini de Yiğit Bener üstüne almış.
Yazınsal Akrabalıklar’ın altıncı kitabı Yiğit Bener’in
hazırladığı “Benerler Yazın Ağacı”. Fotoğraflarla bezenmiş bu çalışmada
1890’dan günümüze doğru gelen bir kronolojide madde madde Bener ailesinin edebi
yaşamını öğreniyoruz. Diğer beş kitapta örneklendiği gibi gerçekten sıkı bir
edebi akrabalık kurmuşlar. Bazıları tekrarlanarak vurgulanan fotoğraflarda da
bu sıcak aile bağı yoğun olarak hissediliyor. Ama fotoğrafların verdiği
ipuçlarında yazınsal akrabalığın Baba Raşit Bener, çocukları Vüs’at Orhan,
Erhan ve Bilge, torun Yiğit’le sınırlı kalmadığı anlaşılıyor. Raşit Bener’in
kardeşi ünlü felsefecilerimizden Cemil Sena Ongun ki Erhan Bener felsefi
yönelimlerinde amcasının etkisi olduğunu anlatır söyleşilerinde. Erhan Bener’in
eşi, Eşref Yiğit Bener’in annesi Neşecan Otyam. Neşecan Hanım’ın ağabeyleri
röportaj denince hemen anımsanan yazar, gazeteci, ressam Fikret Otyam, şair ve
yazar Nusret Kemal Otyam ve besteci, orkestra şefi ve müzik yazarı Nedim Otyam.
Yiğit Bener aile ağacını genişletirse belki de başka yazarlar, düşünürler,
sanatçılarla da karşılaşırız. Aydın bir cumhuriyet ailesi. Bener ailesinin
dördüncü kuşağından yazarlar çıktı mı, çıkacak mı merak etmemek elde değil.
“Bir aileden kaç yazar çıkar?” sorusunun ortaya çıkardığı
Yazınsal Akrabalıklar hem üç kuşaktır yazar olan bir aileyi tanımak hem iki
kardeş Vüs’at ve Erhan, hem de üçüncü kuşak Yiğit’in metinler arası kurduğu
ilişkileri görmek açısından etkileyici bir çalışma. Zaten okuyup sevdiğimiz,
değer verdiğimiz yazarları eserleri aracılığıyla ve aile ilişkileri içinde
yeniden tanırken, baba Raşit Bener’in, kız kardeş Bilge Bölükbaşı Bener’in
eserlerini de okumuş, öğrenmiş oluyoruz. (10.06.2022, Hürriyet Kitap - Sanat).
Yorumlar