“Orhan Veli nereli?” diye kime sorsanız, “İstanbullu” der. İstanbul’da yaşamış, en güzel İstanbul şiirlerini yazmış. Kısa ömrünün sonunda da İstanbul’da vefat etmiş.
Orhan Veli 13 Nisan 1914’te İstanbul’un Beykoz semtinde
Yalıköyü’nde, İshakağa Yokuşu’ndaki dokuz numaralı konakta doğmuş. Eğitim
hayatına Akaretler İlkokulu’nda başlamış, bir yıl sonra Galatasaray Lisesi’nin
ilkokul kısmında yatılı olarak okumuş. Babasının görevi nedeniyle 1925’te
Ankara’ya taşınmışlar ve Orhan Veli ilk öğrenimini Ankara’da Gazi ve Latife
Mektebi’nde tamamlamış. Ardından Ankara Erkek Lisesi’ne kaydolur. Oktay Rifat
ve Melih Cevdet’le bu lisede arkadaş olur. İlk dergilerini beraber çıkarır, ilk
kitapları Garip’i birlikte yayınlarlar. İstanbul Edebiyat Fakültesi Felsefe
Bölümü'ne kaydolsa da kısa süre sonra Ankara’ya geri döner. Liseyi bitirmesi
gerekmektedir. Ankara’da PTT Umum Müdürlüğü Telgraf İşleri Reisliği Muamelât'ta
memuriyete başlar. Maarif Vekaleti’nin Tercüme Bürosu’nda çalışır. Yaprak dergisini Ankara’da
çıkarır. En büyük aşkını Ankara’da yaşar. En güzel şiirlerini Ankara’da yazar.
Vefatına neden olduğu düşünülen olay da Ankara’da gerçekleşir. Ankara’da
karanlık bir sokakta gece vakti yürürken açılmış bir çukura düşmüş ve başından
darbe almış ve bu olayın ardından gittiği İstanbul’da, 14 Kasım 1950 tarihinde
36 yaşındayken, Cerrahpaşa Hastanesi’nde hayata gözlerini yummuştur. Tüm bu
bilgileri Orhan Veli’nin biyografisinden öğrenmek mümkün.
Ankara araştırmalarıyla tanınan Tolga Aydoğan, “Orhan Veli Ankara’da doğmadı, Ankara’da ölmedi ama Ankara’da yaşadı” diyor ve bu görüşünü kanıtlamak için de “Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri” adıyla 388 sayfalık bir eser kaleme almış.
Orhan Veli’nin çocukluk, gençlik ve çalışma hayatını
kapsayan 1925 – 1950 yılları arasında hayatının merkezi Ankara’dır diyor Tolga
Aydoğan. Ankara’nın birçok yerinde izlerini, hatıralarını bıraktı, diye
ekliyor. Orhan Veli’nin Ankara’dan tek ayrılığı askerlik nedeniyle olmuş. 1947
– 1950 arasında sürekli İstanbul’a gidip geldiği dönemde bile Ankara’da ikamet
etmiş. Yani biyografilerinde belirtildiği gibi o yıllarda İstanbul’da sürekli yaşamıyor.
Orhan Veli’nin Ankara’daki yaşamının gereğince
incelenmediği düşüncesiyle araştırmaya başlayan Tolga Aydoğan, Ankara’nın sokaklarında,
evlerinde, otellerinde, işyerlerinde, lokanta ve pastane gibi buluşma
yerlerinde şairin izini sürmüş. Orhan Veli’nin Ankara’daki hayatına tanıklık
etmiş kişileri bulmuş, onlarla görüşmüş. Biyografi ve anı kitaplarındaki
verileri takip etmiş. Görsel ve yazılı kaynaklarla bu anıları, biyografik
bilgileri karşılaştırıp en doğru bilgiye ulaşmaya çalışmış. Bu sayede yeni
verilere, hiç görülmemiş belgeler ve fotoğraflara ulaşmış. Araştırma sonucunda
elde ettiği bilgileri görsel malzeme ile desteklemiş.
Tolga Aydoğan Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri’ni ailenin 1925’te yerleştiği Ankara Kalesi’nin eteklerindeki Arslanağa Mahallesi’nden ve ilkokulundan başlayarak takip ediyor. Bu iz sürmede o mekanların öykülerini ve son durumlarını da öğreniyoruz. Tahmin edebileceğiniz gibi çoğu yıkılıp yok edilmiş bu binaların. “Orhan Veli burada yaşadı” diye plaket asabileceğiniz pek bina kalmamış.
Ankara’daki izlerini bulup takip ederken Orhan Veli’nin
hayatına dair birçok önemli ayrıntı da ilk kez kayıtlara geçiyor. Birçok doğru
sanılan bilgi de düzeltiliyor.
Orhan Veli’nin Ankara’daki yaşamı çok hareketliymiş.
Geniş bir dost çevresi olduğu, birçok pastane, lokanta ve meyhanede onu
görmenin mümkün olduğunu anlıyoruz. Yeşil Fıçı, Kürdün Meyhanesi, Şükran
Lokantası, Üç Nal Lokantası, Kutlu ve Özen Pastaneleri, Ankara Palas, giderken
kaza geçirip ölümden döndüğü Baraj Lokantası, Karpiç sürekli gittiği yerler
olmuş.
Tabii büyük aşkı Nahit Hanım’la gizli tutmaya çalıştıkları
ilişkileri de yaşamını belirlemiş Orhan Veli’nin. Tolga Aydoğan Ankara’daki ilk
evinden başlayıp Nahit Hanım’a yakın olmak için kaldığı müştemilat ve
kulübelere kadar tüm yaşadığı yerleri tespit etmiş. Orhan Veli’nin yaşamında
otellerin de yeri büyük olmuş. Üçüncü sınıf otellerde odasını başkaları ile
paylaşmış, bu sayede Dario Moreno gibi önemli birçok kişi ile dostluk kurmuş.
Orhan Veli’nin liseyi bitirmeden üniversiteye kaydolup
okuması, Nahit Hanım’la yaşadıkları aşk, Philippe Soupault’un misafir edilişi,
Orhan Veli’nin Ankara’da düştüğü çukur ve Ankara’daki son sabahı, gerçek ölüm
nedeni gibi birçok tartışmalı konuyu da araştırmış Tolga Aydoğan.
“Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri”nde Tolga Aydoğan şairin yaşamına Ankara’ya odaklanarak bakmış. Sonuç olarak ortaya büyük şairin yaşam öyküsü hem yeni bilgilerle zenginleşmiş, düzeltilmiş biyografisi çıkmış hem de Orhan Veli’nin yaşadığı yıllarda Ankara’nın kültürel ve sosyal hayatı mekanlarıyla birlikte anlatılmış. İlgiyle okunan, yeni bilgiler edinilen faydalı bir eser. (Hürriyet Kitap - Sanat, 09.06.2023).
Yorumlar