Amerikalı romancı ve öykü yazarı Bernard Malamud, Saul Bellow ve Philip Roth ile birlikte, 20. yüzyılın en tanınmış Amerikalı Yahudi yazarlarından olarak kabul edilir. Birçok edebiyat ödülü kazanmış, eserleri sinemaya uyarlanmış büyük bir usta. 1970’li yılların başında Türkçede yayınlanmaya başlamış. Çırak, Kiev’deki Adam gibi romanlarıyla tanımışız onu. Sonra kırk yıl kadar unutuluşa terk etmişiz bu önemli yazarı. 2013’ten itibaren Kafka Kitap Bernard Malamud’un eserlerini yeniden Türkçede yayınlamaya başladı. Bütün eserlerine doğru yol alıyorlar. Tamirci, Çırak ve Sihirli Fıçı’dan sonra Bernard Malamud’un Kafka Kitap’taki yeni eseri Kiracı.
Kiracı Bernard Malamud’un altıncı romanı. 1971’de
yayınlanmış. Roman biri Yahudi, diğeri Afro-Amerikalı iki yazarın arasındaki
dostluk ve rekabet hakkında olsa da bizim için çok güncel bir konuyu da
işliyor. Çünkü ‘Kiracı’ bir yanıyla bir kentsel dönüşüm öyküsü.
Harry Lesser, New
York’ta, Brooklyn'de yıkılmak üzere olan bir apartmanın son kiracısıdır.
Apartmanın tüm daireleri boşaltılmış geriye sadece Harry Lesser’in yaşadığı
daire kalmıştır. Lesser, daireden çıkmamak için direnir. Bu direnişi hem
yasaları, kiracı haklarını iyi bilmesi hem de iyi avukatlar sayesinde olur.
Malamud’un çıkış noktası, 1969’da New Yorklu ev
sahiplerinin binalarını yıkıp yeni ofis binalarına dönüştürme çabaları
sırasında kiracılarının başlarına gelenleri okuduğu bir dizi haber olmuş. Ev
sahipleri inatçı kiracıları su, ısıtma, telefon, asansör gibi apartmanların
temel hizmetlerini keserek evlerden çıkmaya zorluyormuş. Lesser’in ev sahibi Levenspiel
de benzeri şeyleri yapmanın yanı sıra yalvarma, kendini acındırma ve rüşvet
teklif etme gibi yöntemleri de deniyor.
Daha önce biri başarılı, diğeri başarısız iki romanı
yayınlanmış olan Harry Lesser’in oturduğu daireden çıkmamasının nedeni on yıldır
emek verdiği kitabını bitirmek istemesidir. Lesser yeni ev bulma, taşınma gibi
sorunlarla uğraşmak, yeni yere alışmak derken dikkatinin dağılacağından, zaten
zar zor yazabildiği romanının yarım kalacağından endişe etmektedir. Kitabını
bitirmeden hiçbir yere gitmeye niyeti yoktur.
Lesser, bir yandan romanını yazmaya çalışır, diğer yandan
dairesini boşaltmaya zorlayan ev sahibi Levenspiel ile mücadele ederken terk
edilmiş binada kendisinden başka biri daha olduğunu keşfeder. Bu ilk kitabını yazmak
için kendine gözlerden uzak, uygun bir yer arayan Afro-Amerikalı yazar adayı
Willie Spearmint’dir.
Eserlerini yazma sürecinde olan iki yazarın biraraya
gelmesi zaten bir çatışma yaratacakken bir de yazarlardan birinin Yahudi,
diğerinin Afro-Amerikalı olması daha büyük sorundur. İki yazar bir yandan sanat
anlayışları, estetik bakışlarıyla kişilik çatışması yaşarken diğer yandan etnik
bir kavganın da aktörleri olmak üzeredir.
Siyahlarla Yahudilerin çatışmaları Malamud için yeni bir
konu değilmiş. 1955 ve 1963’te yayınladığı iki öyküde de Siyahlar ve Yahudiler
arasındaki gerilim ve çatışmalara değinmiş. 60’ların sonunda siyah
aktivizimindeki yükseliş, öğretmen grevleri gibi olayların Siyahlarla
Yahudilerin çatışmasını yeniden gündeme getirdiğini görünce bu konuyla
ilgilenmeye karar vermiş ve Yahudi ve Afro-Amerikalı kahramanlarını biraraya
getirmiş.
Henry Lesser, bir yandan sanatsal kaygılar yaşayarak romanını
tamamlamaya çalışır, diğer yandan binada kalmak için mücadele ederken
Yahudilere hiç sempati duymayan ama Yahudi bir sevgilisi olan siyah yazar adayı
Willie Spearmint ile yeni bir çatışma alanına girer. Henry ve Willie sanatsal
rakipler ve huzursuz komşular olarak kendilerini gerilim ve zoraki dostluğun
yaşandığı garip bir ilişki içinde bulurlar. Willie’nin sevgilisi Irene’in de
dahil olması ve ortaya bir aşk üçgeni çıkması ile gerilim amansız bir çatışmaya
dönüşür.
Seda Çıngay Mellor’un Türkçeye çevirdiği Kiracı’da Bernard
Malamud, kişisel ve sanatsal rekabetten yola çıkarak iki yazarın dostluklarını
ve çatışmalarını anlatırken ırk, kimlik ve bir arada yaşamak gibi insanın temel
meselelerini ustaca tartışmaya açıyor. Siyahlar
ve Yahudiler arasındaki gerilimli ilişkiyi ele alırken yıkılmaya çalışılan bina
örneğinde kent yaşamına dair keskin gözlemler de yapıyor.
Malamud’un "Kiracılar"da ele aldığı insan doğası, önyargı ve sanatsal ifade arayışı gibi temalar yazıldıkları yıllarda olduğu kadar bugün de geçerli olan evrensel konular. Malamud, insan ilişkilerinin inceliklerini ve çatışan kimliklerden kaynaklanan içsel çatışmaları ustaca anlatıyor. Diğer yandan da kahramanlarının temsil ettiği kimliklerle bağnazlık ve ayrımcılığın yıkıcı sonuçlarını örnekliyor. Okurları kendi önyargılarıyla yüzleşmeye ve insan deneyiminin doğasında var olan karmaşıklıklar üzerine düşünmeye zorlayan duygu yüklü bir roman Kiracı. (Hürriyet Kitap-Sanat, 07.07.2023)
Yorumlar