Wilkie Collins yaşarken büyük başarılar elde etmiş, ölümünden sonra bir başka büyük yazar olan en yakın arkadaşının gölgesinde kalmış, unutulmaya terk edilmiş ve yıllar sonra yeniden keşfedilmiş büyük bir usta. En bilinen romanı ‘Beyazlı Kadın’. Wilkie Collins’in 1859’da yayınlanan romanı Beyazlı Kadın gizem ve gerilim türlerinin ve tabii polisiyenin ilk başyapıtlarından kabul ediliyor. 1868’de yayınlanan Aytaşı adlı romanı da modern polisiyenin temel kurallarının birçoğunu belirleyen ve aynı zamanda polisiye türünün belki de en eski açık örneği olarak gösteriliyor.
Tam adıyla William Wilkie Collins, Victoria dönemi kurgu
yazarları arasında en çok tanınan, en sevilen ve bir süre için en çok para
kazanan yazarlardan biriymiş. Ölümünden sonra yakın dostu, yayıncısı Charles Dickens’ın
gölgesinde kalarak kaybettiği ününe rağmen son elli yıldır Wilkie Collins’e
yaşarken gördüğünden daha fazla ilgi gösteriliyor. Kitaplarının çoğu yeniden basılmış,
birçok dile çevrilmiş. Bazılarının yeni film, televizyon ve radyo uyarlamaları
yapılmış ve yazarın tüm mektupları yayınlanmış.
Wilkie Collins’in Türkçede de Dünyadakine benzer bir
kaderi olduğunu söyleyebiliriz. Milli Kütüphane kayıtlarına göre Beyazlı Kadın
ilk kez 1949’da Nihal Yeğinobalı’nın çevirisi ile yayınlanmış. 1960’ta Aytaşı
çevrilmiş, 1970’lerde Beyazlı Kadın’ın yeni çevirilerini ve baskılarını
görüyoruz. Sonra yazarımız Türkçede görünmez oluyor. 2020’lerde Wilkie
Collins’i yeniden keşfediyoruz. En önemli eserleri Türkçeye kazandırılıyor.
Yayıncılardan en çok ilgi gören eseri ise Beyazlı Kadın. Beyazlı Kadın’ın 96
sayfa ile 808 sayfa arasında çeşitli çevirileri var. İş Bankası Kültür
Yayınları’ndan çıkan İsmail Ferhat Çekem’in yaptığı yeni çeviri en kalınları,
808 sayfa.
Viktorya dönemi İngiltere'sinde geçen roman, iki üvey kız
kardeş Laura Fairlie ve Marian Halcombe'nin iç içe geçmiş hayatlarını ve
beyazlı kadın Anne Catherick’le karşılaşmalarını konu alıyor. Esrarengiz beyazlı kadınla ilk karşılaşan,
sonradan Laura ve Marian’in resim öğretmeni olan, 28 yaşındaki Walter Hartright.
Anne Catherick’e beyazlı kadın denmesinin nedeni tahmin edileceği gibi
giysilerinin tamamının beyaz olması. Walter Hartright Londra şehir girişinde,
gece geç vakit, mehtaplı bir yolda tamamen beyaz giyinmiş Anne ile
karşılaştığında gerilim de başlamış oluyor.
Walter Hartright, Londra'da kaybolmuş ve sıkıntılı hali
olan bu kadına yardımcı olur, yol gösterir. Daha sonra polisler tarafından akıl
hastanesinden kaçtığı konusunda bilgilendirilir. Bu olaydan kısa bir süre sonra
resim öğretmeni olarak işe alındığı Cumberland'daki Limmeridge House'a gider.
Buradaki öğrencilerinden Laura Fairlie ile beyazlı kadın arasında şaşırtıcı bir
benzerlik olduğunu fark eder.
Çevrede yaptığı araştırma sonucunda Anne Catherick’in eskiden Limmeridge yakınlarında yaşamış ve kendisini ilk kez beyazlar giydiren Laura'nın annesine yürekten bağlı olan bir zihinsel engelli olduğunu öğrenir. Londra’daki gizemli karşılaşmada rastladığı kadının Limmeridge House'a olan bağlarının izlerini sürünce de sırlar, yanlış kimlikler ve karanlık aile sırlarıyla roman gelişiyor.
Beyazlı Kadın sadece gizem ve gerilim romanı değil. Yoğun
polisiye unsurların yanı sıra gotik kurgunun temel unsurlarını da taşıyor. Özellikle
Viktorya çağında çok ilgi gören bir edebi tür olan "Sensation
novels", Türkçe hissiyat ya da duygu romanları olarak çevirebileceğimiz bu
tür okurun duygusal tepkilerini hedefliyormuş. Wilkie Collins, Mary Elizabeth
Braddon, Charles Dickens ve Ellen Wood gibi yazarlar türün öncülerinden sayılıyor.
Gizem, aşk, suç, cinayet, entrikalar ve sırlar gibi unsurları içeren
hikayeleriyle bilinen bu türün başyapıtlarından biri de Beyazlı Kadın.
Genellikle şok edici ve beklenmedik olay örgüleri, unutulmaz karakterler ve
dramatik durumlar barındırmalarıyla sanırım günümüzün bestseller’lerinin
ataları duygu romanları. Zaten çok okunmuş, çok konuşulmuşlar.
Romanın en ilginç yönlerinden biri, birden fazla anlatıcı
kullanılması. Anlatıcılar aynı zamanda romanın kahramanları. Bu anlatı tekniği,
hikâyeye karmaşık katmanlar eklemekle kalmıyor, aynı zamanda olayı farklı
boyutlardan görmemizi ve kahramanları daha yakından tanımamızı da sağlıyor.
"Beyazlı Kadın" bir ipuçları ağını ve olay
örgüsünü ustaca bir araya getiremesiyle polisiye roman türünün öncüsü de sayılıyor.
Ayrıca Marian Halcombe gibi güçlü ve bağımsız kadın karakterleri, onların
tavırları, kadının yeri ve toplumsal ilişkilere bakışıyla Viktorya dönemi
klişelerine meydan okumasının da yazarın ilerici görüşlerini gösterdiği
belirtiliyor.
Yemyeşil manzaraları, büyük malikaneleri ve insanları
oldukça kısıtlayıp belli rollere zorlayan toplumsal normlarıyla Viktorya
dönemini ve yaşam biçimini ayrıntılı bir şekilde anlatıyor Collins. Romanın 800
sayfaya ulaşmasının bir nedeni de bu ayrıntılara verilen önem. Wilkie Collins
akıcı ve lezzetli anlatımıyla karmaşık olay örgüsünü hiçbir ayrıntıyı
kaçırmadan oluşturmuş. Roman umulmadık bir hızla okunuyor.
"Beyazlı Kadın"ı 164 yıl sonra hâlâ merakla okuyorsak
bunun nedeni kuşkusuz Wilkie Collins'in olağanüstü hikâye anlatımı ve farklı anlatım
tekniklerini kullanarak oluşturduğu gizem ve entrikayla dolu bir dünyaya okuyucuları
sokmayı başarmasıdır. Klasik edebiyatı seviyorsanız, polisiye romanların tutkunuysanız
ya da iyi bir roman okumak istiyorsanız, "Beyazlı Kadın" sizin için
her zaman anımsanacak bir edebiyat yolculuğu olacak. (04.08.2023, Hürriyet Kitap - Sanat).
Yorumlar