Hatice Meryem, iki hikâye kitabından sonra yayınladığı ilk romanı İnsan Kısım Kısım Yer Damar Damar'da (İletişim yay.) Kozluk'u anlatıyor. Anneler evde hiç olmayan paralarla evi geçindirirken sürekli doğum yapıyor. Babalar, işsiz ya da hiçbir güvencesi olmayan geçici işlerde çalışıyor. Zamanlarının çoğu kahevhanede ya da birahanede geçiyor.
Çocuklar sokaklarda büyüyor. Kuran ve dikiş nakış kurslarından kaçıp judo tekvando kurslarına yazılıyor, hayallerini büyük alış veriş merkezlerindeki mağazaların pırıltıları vitrinleri süslüyor. Sokakta büyüyorlar, her zaman suça yakınlar. Su, mendil satıp, ışıklarda duran arabaların camlarını silip hayatlarını kazanıyorlar. En zekisinin bile okuma şansı yok. Çoğunlukla parasızlıktan okuldan alınıp eve para getirsin diye çırak veriliyorlar. Kızlar ilk fırsatta evlendirilip evden bir boğaz eksilmesi sağlanıyor.
Hatice Meryem, Kozluk'taki yaşamı oradaki sıradan bir aile aracılığıyla anlatıyor. Ailenin fertleri tek tek söz alıyor, bize iç dünyalarını açıyorlar. Ana erkil bir aile. Evin annesi Zümrüt, sayısını bilemediği çocuklarına bir yenisi eklemek üzere hamile. Hayatı mücadele içinde geçiyor. Evi geçindirmek, çocukları doyurup bakmak hep onun işi. Her şeyi kendisinin düşünmesi ve bağırarak emretmesi gerektiğine inanıyor. O söylemese sanki hiçbir şey yapılmayacak. Aile dağılıp gidecek ya da yemek yapmayı kimse akıl etmediği için açlıktan ölecek. Evde çocukların yanı sıra kendi kız kardeşi ve kocasının erkek kardeşi de var. Kocası Cavit, işsiz. Gününü sürekli içki içerek geçiriyor. Kayınbirader Coşkun, hapisten yeni çıkmış. Onun da bir işi yok. Hapiste tanıdığı Duran Kumandan adlı bir adamı bekliyor. Duran Kumandan'la güvenlik şirketi kuracağı hayalinde. Kız kardeş Elmas, köyde aşka tutulduğu, başına talihsiz işler geldiğ için ablasının yanına göz kulak olsun diye yollanmış.
Zümrüt ve Elmas, akşam üstü gidecekleri piknik için hazırlık yapıp dolma sararlarken, önce aileyi, sonra da onlar aracılığıyla mahallenin diğer sakinlerini tanıyoruz. Zümrütler kendilerine ait iki katlı bir evin girişinde oturuyorlar (üst katta Cavit'in diğer kardeşi ailesi ile yaşıyor). Pikniğe oldukça eski ama hareket edebilen kamyonetleriyle gidecekler. Hatice Meryem'in en ince ayrıntısına kadar işlenerek iyi kurgulandığı anlaşılan masalsı anlatımıyla gözümüze her şey olağan görünse de bu mal varlığının kaynağını merak etmememiz mümkün değil. Çünkü yoksulluk diz boyu. Dolma saracak parayı bile nereden buldukları meçhul. Anlatımlar kişiden kişiye değişiyor. Zümrüt'e göre o zamanlar okul servis işinde çalışan kocasının kazandıklarıyla evi yapmışlar. Cavit'in anlatımını göre ise bir içki arkadaşının ölümü ile ve tamamen tesadüfen kamyonete ve yüklüce bir paraya sahip oluyor. Her olay, bu şekilde anlatan kişiye göre farklılık kazanıyor, değişiyor. Büyülü gerçekçi anlatımla tek bir gerçeğin olmadığı herkesin gerçeğinin farklı olduğu bildiriliyor.
Piknik hazırlıkları sürerken tanıdığımız hemen her yeni kişi içinde mizah tadı da taşıyan ironik ama acı hikâyelerle varoluyor. Kozluk'taki hayatı tanıdıkça yoksullukla suçun kaçınılmaz olarak biraraya geldiğini görüyoruz. Dışarıdan bakıldığında oldukça mutaassıp bir görünümde olan mahalle işin içine çocukları girdi mi her türlü suçu, ayıbı çeşitli kılıflara sokarak tolere ediyor, gerekçelendiriyor ve kabul edilebilir hale getiriyor.
Anadolu'daki verimli topraklarını bırakıp taşı toprağı altın diyerek geldikleri İstanbul'un ancak kıyısına, Kozluk'a yerleşebilmişler ama umutları hiç yitmemiş. Bu umut nesilden nesile geçmiş, canlı kalmış. Sonuç itibariyle hayatlarında da önemli değişimler olmuş. Gecekondular apartmanlara evrilmiş, Kozluk, çok yavaş da olsa güzelleşmiş. Mahallenin ortasına kondurulan Kozluk Center'in ışıltılı vitrinleri, televizyonlarda sabahları yayınlanan kadın programları özlemini duydukları hayatın hemen yakınlarında olduğuna inandırmış onları. Hiç ödenemeyecek taksitlerle edinilmiş de olsa da cep telefonları, borcamlar, danteller, vcd oynatıcılar, plazma televizyonlar edinmişler. Kılıklarını kıyafetlerini televizyon programlarında ya da vitrinlerde gördüklerine benzer hale getirmişler. Bunların bedelini de suç işleyip hapise atılarak ya da fuhuşa, uyuşturucuya sürüklenerek ödemişler. Ama ödedikleri bedellerin pek de farkında olmamışlar. Hep kendi kendilerini kandıracak gerekçeleri, masalları olmuş.
Zümrüt'ün misafir odası, tüketim kültürünün, sınıf atlama arzusunun bir simgesi gibi içine tıkıştırılmış birçoğu hiç kullanılmayacak ev eşyası ve elektronik aletle dolu ve kapısı kilitli. Misafir odası kavramı oldukça eski moda görünse ve artık evlerde olmasa da, sınıf atlama, zenginleşme, daha iyi yaşama arzularının insanda ne kadar güçlü olduğunu ve muhafazakârlığın modernliğe karşı zayıf noktalarının örneklenmesi açısından yazarın derdini anlatmasında kolaylaştırıcı bir rol oynuyor.
Ailenin genç fertleri Elmas ve Coşkun da aynı yollardan geçiyor. Elmas'ın aslında geleceğe dair pek fazla umudu yok. Okuma yazma bilmesine rağmen okul bitirmediği için doğru dürüst bir işte çalışma umudu yok. İçinde bulunduğu hayattan kurtulabilmesi belki evlilik yoluyla mümkün ama pek güzel bir kız olmadığı için iyi bir talip bulma umudu da az. Üstelik, çevresindeki delikanlıların hemen hepsi işsiz güçsüz takımından. Aralarında gözüne en hoş görüneni de, en yakınındaki Coşkun. Başka biriyle tanışması da pek mümkün değil. Evden çıkıp gidebileceği tek yer Kozluk Center. Oraya giden genç kızlara da mahalleli "orospu" gözüyle bakıyor. Çünkü mahalleliye göre evde oturup kısmetini beklemeyen, okuyan, işe giren çalışan, geleneksel kıyafetleri bir yana atıp daha modern giyinen her genç kız kötü yola düşmüştür. Romanda pek net olmasa da Kozluk Center'daki sinemada mahalleli kızların yabancı adamlarla para karşılığı ilişkiye girdiği ve hatta bunların kahramanlarından birinin Elmas olduğu ima ediliyor. Ama ayrıntılara girilmediği için, zaman zaman bu konuya dönülse de masalsı anlatım bu olayı belirsizlikte bırakıyor.
Coşkun'un durumu ise daha açık seçik anlatılıyor. Her zaman iyi ve güzel yaşamak ama doğruluktan ayrılmamak arzusunda olan Coşkun, sürekli arkadaşlarına uyuyor. İçki, uyuşturucu içiyor, küçük suçlar işliyor ve nihayetinde bir senet tahsil çetesinin üyesi oluyor. Bu çeteden kurtulma teşebbüsü sonucunda da kendi hapiste buluyor. Hapiste, kendini bir ahlak ve fazilet timsali olarak tanıtan tecavüz suçlusu Duran Kumandan'ın anlattıkları sayesinde bir daha suç işlememek, doğru yoldan ayrılmamak kararıyla tahliye oluyor. Ağabeyinin yanına sığınıyor ve eski haline dönmemek için direniyor ama Kozluk'ta böyle hir hayat mümkün değil. Eski arkadaşları ile ilk karşılaşmasında tekrar eski günlere dönmeye başlıyor.
Hikâyeler hikâyelere, masallar masallara karışıyor, Kozlukluları tanıya tanıya piknik alanına ulaşıyoruz. Piknik alanında ve sonrasında yaşananlar düğümlerin çözülmesini, birçok masalsı anlatımın gerçeğine yer bırakmasını nihayetinde romanın sonuna ermesini sağlıyor.
Yorumlar