KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ

Theodor W. Adorno'nun "kültür endüstrisi" kavramını ortaya atış tarihi 1944. Daha sonra bu kavrama tekrar dönerek 1963'de ünlü makalesi "Kültür Endüstrisine Genel Bir Bakış"ı yayınlamış. Adorno, iyi bir estetik filozofu olarak isabetli öngörüsü ile kültürün nasıl endüstri halini aldığını göstermişti. Adorno'nun kültür endüstrisine ilişkin makaleleri J.M.Bernstein'ın sunumu ile İletişim Yayınları'nın "Sanathayat" dizisinden "Kültür Endüstrisi - Kültür Yönetimi" (2007) adıyla yayınlandı. Kitabın arka kapağında belirtildiği gibi Adorno bu makalelerde "19. Yüzyılda, Endüstri Devrimi'nin akılcılığına karşıt bir anlamda tanımlanan sanatın nasıl giderek maddi üretim süreçlerine yenik düştüğünü anlatır." Endüstriyel mantığın denetiminde sanatın özerkliğini ve eleştirelliğini yitirmesini inceler. "Kendi içine kapalı sanatsal modernizmi savunan bir elitist" denerek eleştirilen Adorno'nun haklılığını geçen zaman gösterdi. Şimdi Adorno'nun eleştirilerinin çok hafif kaldığını düşünenler bile var.

Sanat, kültür endüstrisinin çabaları ile kolay eğlence sağlayan bir niteliğe büründürülüyor. "Eğlence, geç kapitalizm koşullarında çalışmanın uzantısıdır. Mekanikleştirilmiş emek süreciyle yeniden baş edebilmek için ondan kaçmak isteyen kimselerin aradığı şeydir" diyor Adorno. "Eğlenmek her zaman bir şey düşünmemek, gösterildiği yerde bile acıyı unutmak demektir." İnsanlar için bir futbol maçı ile bir konserin işlev olarak bir farkı kalmayacaktır, ikisi de eğlence aracıdır.

Kültür endüstrisi de sanayileşecek ve sinema, roman gibi sanat dallarını kullanarak bu eğlence metalarını üretecektir. Belirli bir formülle üretilebilir, standart, tabii ki ortalamaya hitap eden, "sanat eseri" olarak değil mal olarak pazarlanabilecek, kolay ulaşılabilecek ürünlere gerek vardır. Bu da popülerle popüler olmayan arasında fark kalmamasını sağlayarak olur. Tüketici standart üretilmiş kültür endüstrisi ürünlerini bulmalıdır, sanat eseri değil. Adorno reklamcıların başarısına da işaret eder; "Reklamın kültür endüstrisindeki zaferi budur işte; tüketicinin, sahte olduklarını gördüğü halde, bastırılması zor bir istekle kültür metalarını almaya ve kullanmaya devam etmesi."

Yorumlar