Halit Ziya Uşaklıgil'in son romanı Nesl-i Ahir 7 Eylül 1908 - 5 Mart 1909 tarihleri arasında Sabah Gazetesi'nde tefrika edilmiş. Nesl-i Ahir, II. Abdülhamit dönemini konu alıyor. II. Abdülhamit'in izlediği politika, istibdat idaresi, hafiye teşkilatı, bozulan sosyal ve siyasi hayat, devlet yapısındaki çözülme, bunlara bağlı olarak halkın düştüğü durumu eleştirmiş. Halit Ziya, bu eleştirileri dönemin gençliğinin yaşadıkları üzerinden yansıtmış. Eski diplomatlardan Süleyman Nüzhet, zengin ve saygı duyulan biridir. Doğru bildiğinden şaşmaz, sözünü sakınmaz. Süleyman Nüzhet Marsilya'dan vapurla İstanbul'a dönerken İrfan ve Şakir adlı iki gençle tanışır. İrfan, Avrupa'da aldığı müzik eğitiminden dönmektedir. Zengin bir ailenin çocuğu olan Şakir'se dışişleri bakanlığında görev alıp memur olmak arzusundadır. Süleyman Nüzhet, İstanbul'da bu gençlerle ilişkisini sürdürür ve onların arkadaşlarıyla da tanışır. İrfan'ın yurtdışına çıkmasının müzik eğitiminin yanında siyasi bir amacı olduğunu düşünen yönetim, İrfan'ın babasını Erzurum'a sürmüştür. İrfan'ın babası orada üzüntüden intihar eder. Yurda dönüşte babasının ölüm haberini alan İrfan, bu intihardan kendini ve Abdülhamit yönetimini sorumlu tutar. II. Abdülhamit aleyhinde çalışmalara katılır. Babasını tayin eden paşaya suikast düzenler. Suikast başarılı olmaz, yakalanacağını anlayan İrfan intihar eder. Bu ana hikâye yanında İrfan ve Azra'nın, İrfan'ın babasının intikamını alma arzusuna yenik düşen aşkları, Süleyman Nüzhet'in eniştesinin yeğeni Server'e tutkulu bağlılığı romanın aşk boyutunu oluşturur. Romanın diğer kahramanları Şakir ve arkadaşlarının başlarından geçenler de II. Abdülhamit yönetimini tanıtmak ve eleştirmek de aracı olur. Nesl-i Ahir, Halit Ziya tarafından kitaplaştırılmamış, gazete sayfalarına terk edilmiş. Romanın ilk yayını 1990'da Şemsettin Kutlu'nun sadeleştirmesi ve kısaltması ile 'Son Kuşak' adıyla yayımlanmış (İnkılâp Kitabevi). Metnin sadeleştirilmesi sırasında orijinal metinden çok uzaklaşılması ve romanın büyük ölçüde değiştirilmesi akademik çevrelerde eleştiri konusu olmuş. Halit Ziya Uşaklıgil'in bütün eserlerini yayımlayan Özgür Yayınları, Alev Sınar Uğurlu'ya diline dokunmadan, parantez içinde anlaşılmayan sözcüklerin açıklamasını vererek Nesl-i Ahir'in yeni ve eksiksiz basımını hazırlatmış. Nesl-i Ahir'in kitap olarak 1990'da yapılan ilk baskısı 540 sayfa, yeni eksiksiz basım 618 sayfa. Aradaki 78 sayfalık fark bile bir şeyleri anlatmaya yeter. Nesl-i Ahir, büyük bir romancının bilinmeyen bir eseri ile tanışmanın heyecanını yaşatmasının yanında bir döneme ışık tutan belgesel yanları ile de ilgiye değer.
18.06.2009, Cumhuriyet Kitap
Yorumlar