2011’den kalanlar (2)


Şiir, öykü, deneme, eleştiri
Her yıl daha çok ve çeşitli kitap basılıyor, on binlerce kitabın arasından ancak bir kaç yüzüne ulaşabilmemiz, en çok 100-150’sini de okuyabilmemiz mümkün, hakkında yazabildiklerimiz ise çok daha az, demiştim geçen hafta. Bu yazıda yıl içinde okuyup da yazılarımda sözünü edemediğim o iyi kitapları anmaya şiir, öykü, deneme ve eleştiri kitapları ile devam edeceğim.
Geçen yıl 148 kayda değer şiir kitabı yayımlanmış. Ama üzerinde konuşulan, hatta fırtınalar estirilen yıllıklar oldu. İş öylesine abartıldı ki, bazı şairler yıllıklar aleyhine bildiri yayımlamaya kadar vardırdı işi. Oysa biraz serinkanlı bakılabilse yıllıkların geçmiş bir yılın envanterini çıkarmaktan öte bir işlevi olmadığı anlaşılabilirdi.
2011’in en önemli sürprizi Gonca Özmen’in yayıma hazırladığı İlhan Berk dosyalarda kalmış şiirlerinden derlenen Çiğnenmiş Gül’dü (Yapı Kredi). Onlarca yıl kitap yayımlamayan Cahit Koytak külliyatına bu yıl da kalın bir cilt ekledi: Yeni Başlayanlar İçin Metafizik (Timaş). Yine yıllardır şiir kitabı yayımlamayan şairlerden Hüseyin Haydar iki kitapla birden geldi, Doğu Tabletleri (Kaynak) ve Zor Günlerin Şiirleri (Kaynak). İki kitap birden yayımlayan bir şair de Mustafa Köz’dü, Çigan Şiirleri (Yasakmeyve) ve Öncü Yağmur’u (Evrensel) yayımladı.
Eray Canberk, Kent Kırgını (Yapı Kredi) ve Hüseyin Peker, Benden Sana Yamalı (Kırmızı), 90 kuşağı şairlerinden Osman Çakmakçı, Bir Hiçlik Anatomisi (Avangard) başlıkları altında toplu şiirlerini yayımladılar. Yine aynı kuşaktan Bâki Ayhan T.’nin Kopuk’u (Yapı Kredi) ve daha gençlerden Selahattin Yolgiden’in Lacivert Bir Oyundu İkimiz Arasında’sı (Kırmızı Kedi) dikkati çeken kitaplardandı.
Genç yaşta kaybettiğimiz Mustafa Irgat’ın dosyalarda kalmış şiirlerini Sonu Zor (Yapı Kredi) adıyla Ahmet Güntan derledi. Bu yıl kaybettiğimiz 80 kuşağı şairlerinden Seyhan Erözçelik son kitabı Pentimento’da (Everest) duru bir söyleyişle gençlik günlerinden anıları yad ediyordu. Yıllar sonra yeni kitabını yayımlayan bir 80 Kuşağı şairi de Altı (Everest) ile Orhan Alkaya’ydı. 80 Kuşağı’nın çalışkan ve popüler şairleri Haydar Ergülen, Aşk Şiirleri Antolojisi’ni (Kırmızı Kedi) ve küçük iskender Bu Defa Çok Fena’yı (Sel) yayımladı. Bu yaş kuşağından şairlere Mesafe (Yapı Kredi) ile Abdülkadir Budak’ı, dergilerde yayımlandığında tartışma yaratan şiirlerden oluşan parçalı ham.’la (Yapı Kredi) Ahmet Güntan, Yarın Bekleyebilir’le (Hece) Hüseyin Atlansoy, Vadedimveylaya’la (Yasakmeyve) Sina Akyol, İmgeler Benim Yurdum’la (Şiir’den) Metin Cengiz ve Yalangezen’le (Kırmızıkedi) Mahmut Temizyürek eklenebilir.
Dönüp baktığımızda çok verimli geçtiği anlaşılan 2011’in diğer önemli şiir kitapları Ebubekir Eroğlu’nun Sesli Harfler (Yapı Kredi), Gültekin Emre’nin Merkezkaç (Bence), İzzet Yasar’ın Başka Akıl Peşinde (Yasakmeyve), Nihat Behram’ın Dörtlükler (Everest), Sennur Sezer’in İzi Kalsın (Evrensel) ve Veysel Çolak’ın Hayata Resim Altı’ydı (Hayâl).

Öykü
Yıla damgasını Can Yayınları’nın “30. Yıl Öykü Şenliği” kuşaklarıyla ard arda yayımladığı Dünya Edebiyatı’ndan önemli öykü kitapları vurdu. Marquez’in 1947-55 yılları arasında yazdığı ilk öykülerinden oluşan Mavi Köpeğin Gözleri, Robet Walser’in 1917’de savaş sırasında bir otel odasında yazdığı “küçük düzyazılar”ından oluşan Gezinti, Carlos Fuentes’in doğaüstü varlıkların beklenmedik şekillerde hayatlarına girdikleri insanları anlattığı Kaygı Veren Dostluklar’ı, Thomas Mann'ın erken dönem öykülerini bir araya getiren Zor Saat ve Heinrich Böll’ün Yolcu, Sparta'ya Varırsan Eğer bu diziden aklımda kalan kitaplardı. Can Yayınları, Türk öykücülerinden de bir dizi önemli kitap yayımladı. 10 bin tirajıyla öykünün de çok okunacak bir tür olduğunu örnekleyen Yekta Kopan’ın denemeye yakın duran kısa, çok kısa öykülerinden oluşan, Kediler Güzel Uyanır’ı, Cemil Kavukçu’nun gerçekle gerçeküstü arasında bağlar kuran Düşkaçıran’ı, Ahmet Büke’nin kendine has üslubunu ve konularını geliştirdiği Ekmek ve Zeytin, genç yaşta yitirdiğimiz Yücel Balku’nun bitmemiş külliyatının genişletilmiş basımı Sükût Ayyuka Çıkar, Berna Durmaz’ın taşrada sıkışmış insanları anlattığı ilk kitabı Tepedeki Kadın ve Seray Şahiner’in yıl içinde sözünü ettiğim Hanımların Dikkatine bu yıl Can’dan okuduğum önemli öykü kitaplarıydı.
Beşinci cildine ulaşan Anton Çehov’un Bütün Öyküleri dizisi, Tomris Uyar çevirisi ile yaniden basılan John Cheever’in Toplu Öyküler dizisinin ilk cildi Yüzücü ve Stefan Zweig’dan Unutulmuş Düşler Everest’in Dünya öykücülerinden armağanı oldu. Aynı yayıneviden çıkan ve yıl içinde hakkında yazdığım Selim İleri’nin deneme, anı ile öykü arasında bağlar kuran Yağmur Akşamları yılın en önemli öykü kitaplarındandı.
Mine Söğüt’ün kitabın adına uygun olarak delilik öyküleri anlattığı Deli Kadın Hikayeleri (Yapı Kredi), sıradan olaylara sıradışı bakış açısıyla yaklaşmasıyla anılan Şiir Erkök Yılmaz’ın toplu öyküler kitabı Eşekarısı (Yapı Kredi), Yalçın Tosun’un dosluk, arkadaşlık, sevgi, bağlılık gibi yaşamın temellerinin izini sürdüğü anlatımı ile de dikkati çeken Peruk Gibi Hüzünlü (Yapı Kredi), Ethem Baran’ın sıradan insanın günlük gerçeklerini kendine has üslubu ile işlediği Bulut Bulut Üstüne (Doğan Kitap), Celil Oker’in polisiye öyküler kitabı Beyaz Eldiven Sarı Zarf (Altın Kitaplar), Hakan Bıçakçı’nın eski ve yeni öykülerini harmanladığı Bir Tek Siz Hepiniz (İletişim), Ömer Ayhan’ın Bir Karış İstanbul (Yapı Kredi) ve Günışığı Kitaplığı’nın 15. yılı için hazırladığı yazarların ilk gençlik çağlarını anlatıığı 15 bu yılın önemle üzerinde durulması gereken kitaplarındandı.

Deneme ve eleştiri
2011 için eleştirinin altın yılı tanımımı kullanabiliriz. Başta İletişim ve Metis olmak üzere birçok yayınevi önemli eleştiri kitapları yayımladı. Yıl içinde sözünü ettiğim Orhan Koçak’ın Turgut Uyar üzerine çalışması Bahisleri Yükseltmek (Metis), Jale Parla’nın başkişileri yazar ve şairler olan romanları incelediği Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım (İletişim) ve Nurdan Gürbilek’in bir yazarı bir başka yazarın ışığında okuduğu denemelerinden oluşan Benden Önce Bir Başkası (Metis) yılın en önemli eleştiri kitaplarıydı.
Terry Eagleton’un “Şiir nedir ve düzyazıdan neden, nasıl farklıdır? Şiire özgü bir dil var mıdır? İmgelem derken tam olarak neyi kastediyoruz?” gibi sorulara cevap aradığı Şiir Nasıl Okunur (Agora) bu yılın en önemli çevirilerinden biriydi. Eagleton’dan diğer önemli çeviri kötülük tartışmasını edebiyat üzerinden yaptığı Kötülük Üzerine Bir Deneme’ydi (İletişim). Tzvetan Todorov imzalı iki eser peşpeşe yayımlandı. Todorov’un önemli eleştiri anlayışlarına eleştirel bakışla yaklaştığı Eleştirinin Eleştirisi (İş Bankası) ve “Edebiyat nedir? Metin türleri nasıl ortaya çıkmıştır?” gibi sorulara cevap aradığı Edebiyat Kavramı’ydı (Sel) bu kitaplar. Şenol Erdoğan’ın derlediği Beat Kuşağı Antolojisi (Sel-Altıkırkbeş) bu kuşak hakkında belki de Dünyada yayımlanmış en geniş antolojiydi.
Kardeşim Akif: Akif Kurtuluş’a Mektuplar’da (Dipnot) Ece Ayhan’ın şair Akif Kurtuluş’a mektupları derlenmişti. İsmail Kara ve Fulya İbanoğlu’nun derledikleri Sessiz Yaşadım: Matbuatta Mehmet Âkif (1936-1949) (Zeytinburnu Belediyesi), Necip Tosun’un öykünün yapısını, tarihsel serüvenini, anlatım imkanlarını ve karakterize olduğu özellikleri tartıştığı Modern Öykü Kuramı (Hece), Asuman Kafaoğlu – Büke’nin edebiyatın belli başlı kavramlarını göz önünde tutarak derlediği yazılarından oluşan Yazın Sanatı (Can), Kemal Bek’in günümüz diline uyarladığı Beşir Fuad’ın en önemli yapıtlarından Victor Hugo (Özgür), Baki Asiltürk’ün Türkçenin anlatım özellikleri hakkında farklı ve yeni bir anlayışla hazırladığı Yazılı Anlatım (İkaros), Ahmet Güntan’ın şiir anlayışını tanımada kılavuz olabilecek şiirgeldikelimedeboğuldu. (160. Kilometre), Hayriye Ünal’ın Eşikteki Özgürlük: Çoksesli Şiir (Hece), Enis Batur’un Tilki (Notos), Atilla Birkiye’nin şiir üzerine denemeler toplamı Şiir İkizini Arar (Özgür) ve Esra Yalazan’ın bir yazardan, bir kitaptan, bir öyküden yola çıkarak yazdığı emek işi denemeler toplamı Kelimeler ve Kader (Timaş), okunacak kitaplar listemdeydi.
05.01.2012

Yorumlar