2013’ü toplumsal yaşamdaki değişiklikler, yenilikler,
isyanlar ve ölümler yılı olarak hatırlayacağız herhalde. Barış Süreci ve Gezi
Parkı Direnişi ile birlikte Suriye İç Savaşı’nı yaşadık. Düşünce ve ifade
özgürlüğü mücadelesi daha da çetin bir hale geldi. Bu toplumsal hareketlilik
içinde geçen yıl çok sayıda iyi kitap okuduk, yeni yazarlarla tanıştık, klasik
yazarların eserlerinin yeni çevirilerini okuduk.
Şiir
Doğumunun 150. ölümünün 80. yıldönümünde Kavafis, yaşarken
yayımladığı bütün şiirler, özgeçmişi ve edebi referanslarına dair notlarla yayınlanan
“Bütün Şiirler”le (çev. Ari Çokona, İstos yay.) anıldı. İngiliz edebiyatının en
eski metinlerinden “Beowulf” bu yıl kaybettiğimiz Nobel ödüllü şair Seamus
Heaney günümüz İngilizcesi’ne çevirmiş, Nazmi Ağıl da o metinden (Yapı Kredi
yay.) türkçeleştirmişti. 20. yüzyılın büyük ustaları Boris Pasternak’ın
şiirleri “Erken Trenlerde” (Can yay.) genç yaşta ölen şair Azer Yaran’ın çevirisi
ile, yoğun ve yalın bir dille yazılmış şiirleriyle bilinen Ungaretti’den
seçmeler “Batık Liman” (Can yay.) Cevat Çapan çevirisi ile yayımlandı.
Çağdaş Bulgar şiirinin ustalarından Lyubomir Levçev’den
seçmeler “Işık Külü” (çev. Haydar Çakmak, kaynak yay.), 32 yaşında ölen İranlı
şair Füruğ Ferruhzad’ın son iki kitabından seçmeler “Yeryüzü Ayetleri” (çev.Ali
Güzelyüz, Demavend yay.) ve Sohrab
Sepehri’nin “Rengin Ölümü”ü (çev.Ali Güzelyüz, Demavend yay.) Farsça
orijinalleriyle yayımlandı.
Pessoa’nın Alberto Caeiro mahlasıyla yazdığı şiirleri
“Teslis’in İkincisi” (Kült Neş.), Venezuella’lı genç şair Dannybal Reyes
Umbria’nın “Yıldırımlar İçin Mezardır Bu Kent” (Çev. Berna Talun Üğüten,
Alakarga yay.), 1968’de Cleveland Glenville İsyanı bastırıldıktan dört ay sonra
intihar eden D.A.Levy’nin “Varoş Manastırı” (çev. Halil Duranay, Kült Neş.), 1941’de
kapatıldığı psikiyatri kliniğinde açlıktan ölen Daniil Kharms’ın “Mavi Not
Defteri” (çev. Halil Duranay, Kült Neş.) ve “savaşı ve silahlanmayı kıyasıya
eleştiren” C. K. Williams’ın “Akıl Pis Kokar” (çev. Efe Murad, 160 Kilometre
yay.) dikkati çeken diğer kitaplardı.
Öykü
2013 öykünün Nobel Edebiyat Ödülü ile taçlandırıldığı yıl
oldu. Alice Munro’nun ödülünü Can Yayınları “Nefret, Arkadaşlık, Flört, Aşk,
Evlilik” (Çev. Roza Hakmen) ile kutladı. “Goethe Öleyazıyor”da (çev. Fatih
Özgüven, Yapı Kredi yay.) Thomas Bernhard’ın 80’li yıllarda yayımlanmış
dört öyküsü biraraya getirilmişti. Nazilerin 39 yaşında Auschwitz’te ölüme terk
ettiği Irène Némirovsky “Pazar Günleri” (Çev. Ebru Erbaş, Can yay.) ile ilk kez
Türkçede yayımlandı. “Bulmaca Meraklısı Quaresma” (Çev. Işık Ergüden, Kırmızı
Kedi yay.) ile Fernando Pessao’nun iyi bir polisiye öyküler yazarı olduğunu
öğrendik. İnce ve keskin mizah duygusu ile sevilen Leonardo Sciascia’dın dört
öyküden oluşan “Sicilyalı Amcalar”ı (çev. Neyyire Gül Işık, Yapı Kredi yay.), “Sıradan insanların sıradışı yaşamlarının
yazarı” Peter Nadas’tan “Ölümle Başbaşa” (çev. Gül Benderli, Can yay.), Frank O'Connor'ın İç Savaş sonrası İrlanda
taşrasından öykülerinin yer aldığı “Oedipus Kompleksim” (çev. Zeynep Avcı, Sel
yay.) ve Etgar Keret’in oğlunun doğumundan yedi yaşına kadar dönemde yaşadığı
acı ile karışık keyifli öyküleri “Yedi Güzel Yıl” (çev. Avi Pardo, Siren yay.)
severek okuduğum kitaplardı.
Deneme, Eleştiri
Dünya Edebiyatının kötü adamı Louis-Ferdinand Céline’in
sanat, edebiyat, siyaset hakkında kendiyle konuşmalarından oluşan “Profesör Y
ile Konuşmalar”ı (çev. Ayberk Erkay, Yapı Kredi yay.) yılın en ilginç deneme
kitabıydı. Bir başka önemli kitap Amerikan şiirine ilham vermesiyle tanınan düşünür
Ralph Waldo Emerson’ın denemelerinden oluşan “İnsanın Görkemi”ydi (çev. P.
Öztamur – C. Dnasuk, Okuyanus yay.). Yazarlığa kitap tanıtma yazıları ve
eleştirilerle başlamış olan James Joyce’un yazıları “Eleştiri ve Deneme
Yazıları” (çev. Fuat Sevimay, Aylak Adam yay.) adıyla derlendi.
Marcel Proust’un şiirsel düzyazıları ve denemelerinden
oluşan ilk kitabı “Hazlar ve Günler” Yapı Kredi ve Alakarga Yayınları’ndan
çıktı. Fernando Pessoa’nın İngilizce kaleme aldığı denemelerinden oluşan
“Felsefi Denemeler” (çev. Ümit Şenesen, Aylak Adam yay.) yazarın felsefe
ilgisine ışık tutuyordu. George Orwell’in denemeleri “Kitaplar ve Sigaralar” ve
“Neden Yazıyorum” adıyla Sel Yayınları’ndan Levent Konca çevirisi ile çıktı. En
oylumlu Kafka biyografisi olmakla ünlü Reiner Stach’ın “Kafka Karar Yılları” ve
“Kafka Kavrama Yılları” (çev. Sezer Duru, Sel yay.) yayımlandı. Hermann
Broch’un tüm eserlerini yayımlayan İthaki diziye “Psikolojik Otobiyografi”yi
(çev. Saliha Yeniyol Kerkhoff) ekledi. Nabokov’un “Rus Edebiyatı Dersleri”
(çev. F.Özgüven, A.N.Akbulut, Y.Yavuz, İletişim yay.) tartışmalı yargıları ile
ilgi topladı.
Susan Sontag’ın günlükleri “Yeniden Doğan” ve ahlak ve
estetik arasındaki ilişkiye eğildiği eleştirel makaleleri “Satürn Yıldızı
Altında” (Agora Kit.) Osman Akınhay çevirisi ile yayımlandı. Allen Ginsberg’in atom
bombası, sınırsız artan nüfus, gelişen kitle iletişim araçları ve düşünce
özgürlüğü gibi konulara değindiği denemeleri “Toplu Halüsinasyon”da (çev. Süha
Sertabiboğlu, Sel yay.) ve Chuck
Palahniuk romanlarının kaynaklarını, nerelerden esinlendiğinin ipuçlarını veren
denemeleri “Kurgudan da Garip”te (çev. Ahmet ergenç, Ayrıntı yay.) biraraya gelmişti.
Ángel Esteban ile Ana Gallego’nun “Gabo ve Mario”su (çev.
Süleyman Doğru, Doğan Kit.) Márquez ile Llosa’nın mektuplaşmayla başlayan ve bir
yumrukla noktalanan dostluğunu konu alıyordu. Paul Auster ve J.M.Coetzee’nin
iki yılı aşkın bir süre boyunca yazışmalarından oluşan “Şimdi ve Burada” (çev.
Seçkin Selvi, Can yay.), Alberto Manguel’in “Okumalar Okuması” (çev. Sevin
Okyay, Yapı Kredi yay.), Kevork B.
Bardakjian’ın Ermeni Edebiyatının son 500 yılını incelediği “Modern Ermeni
Edebiyatı” (çev. M. Aktokmakyan – F. Ünal, Aras yay.), Sarah Bakewell’in “Nasıl
Yaşanır ya da Bir Soruda Montaigne'in Hayatı” ( çev. Emre Ülgen Dal, Domingo
yay.) diğer akılda kalan kitaplardı.
Roman
2013 Virginia Woolf’un, Arthur Conan Doyle’un Sherlock
Holmes’lerinin ve Scott Fitzgerald’ın yılı oldu. Birçok yayınevi yazarların
kitaplarını bastılar. Sherlock Holmes’lerin açıklamalı ve dipnotlu basımı ise
Everest Yayınları’ndan çıktı. Yordam Yayınları Stefan Zweig’ın eserlerini usta
çevirmenlerden çevirilerle özel bir dizide yeniden sundu. Yılın sürprizi
Nabokov’un başyapıtı sayılan “Solgun Ateş”in (çev. Yiğit Yavuz, İletişim yay.) yeni
çeviri ile yayımlanmasıydı.
2013’ün ilk 11’i ise şöyle: 1. Mo Yan’ın üç kuşağın öyküsünü anlatırken
Çin’in yakın tarihine ışık tuttuğu “Kızıl Darı Tarlaları” (Çev. E. Kurtuldu, Can
Yayınları). 2. Carlos Fuentes’in çağdaş Meksika toplumunu hicvettiği “Cennet’teki
Âdem” (çev. E. İmre, Can yay.) 3. Latin Amerika edebiyatının klasiklerinden Machado
de Assis’in “Mezarımdan Yazıyorum”u (çev. E. Altınay, Jaguar Kit.). 4. Julian
Barnes’ın “anımsama yoluyla hayatı irdeleme” izlekli “Bir Son Duygu”su (Çev. S.
R. Kırkoğlu, Ayrıntı Yay.). 5. Hermann Broch’un faşizmin nasıl egemen
olabildiği sorusuna cevap aradığı “Büyülenme” (Çev. S. Kaya, İthaki yay.). 6. Joseph
Roth’un Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun yükselişi ve çöküşünü
anlattığı başyapıtı “Radetzky Marşı” (Can ve Aylak Adam Yay.). 7. Magda
Szabo’nun sevilmek için karşılıksız bir mücadele veren bir kadın sanatçının
yaşamını iç monologlarla anlattığı “Yavru Ceylan” (Çev. A. Berktay, Yapı Kredi
Yay.). 8. Gerbrand Bakker’in Hollandalı bir kadının Galler'in kuzeyinde eski
bir çiftlik evine taşındıktan sonra yaşadıklarını anlattığı “Dolambaç” (Çev. T.
Yalnız, Metis Yay.). 9. J. G. Ballard’ın hayatlarının her anında alışveriş
yapıyorlarmış gibi görünen insanları anlattığı “Öteki Dünya” (Çev. S.
Sertabiboğlu, Sel Yay.). 10. Polisiyenin ustalarından Walter Mosley’in
belleğini kaybetmekte olan 91 yaşındaki bir adamın yaşadıklarını anlattığı “Pek
Saygıdeğer Ptolemy Grey” (Çev. M. Balcık, Dedalus Kit.). 11. Marisha Pessl’in
çok okuyan, çok düşünen ve çok sorgulayan bir genç kızın yaşadıklarını edebiyat
ve sinemaya göndermelerle anlattığı “Gündelik
Felaket Teorileri” (Çev. A. Sezgintüredi, Siren yay.).
26.12.2013
Yorumlar