Yusuf Atılgan, yaşarken yayımlanan iki romanıyla, “Aylak
Adam” (1959) ve “Anayurt Oteli” (1973) ile Türk edebiyatında önemli bir yer
etmiş. Eserleri kültleşmiş. Çok sevilen, çok okunan bir yazar. Ama yaşam öyküsü
hakkında pek bilgimiz yok.
Yusuf Atılgan 27 Haziran 1921 Manisa doğumlu. İlk ve orta
öğrenimini Manisa’da tamamlamış. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirmiş. Üniversite öğrenciliği
sırasında Türkiye Komünist Partisi'ne katılarak faaliyette bulunduğu
iddiasıyla sıkıyönetim mahkemesince tutuklanarak Türk Ceza Kanunu'nun 141.
maddesi uyarınca hapse mahkûm edilmiş. Altı ay Sansaryan Hanında, dört ay
da Tophane Cezaevinde hapis yatmış. Hapis edilmekle kalmamış, öğretmenlik yapma
hakkı da elinden alınmış.
Yıl 1946. Yusuf Atılgan Manisa’ya dönüp Hacırahmanlı Köyü’ne
yerleşmiş ve çiftçilik yapmaya başlamış. Çağdaş Türk romanının başyapıtları
sayılan iki romanını da köyde çiftçilik yaparken yazmış. Belki de o nedenle Hacırahmanlı
köyünden arkadaşı Halil Şahan Atılgan’ı “Ulysses’in baskıları arasındaki
farkları saptayabilen bir köylü” olarak anıyor.
Halil Şahan 1944 doğumlu. Bir köy çocuğu. Edebiyatla
yakından ilgili. Denemeler, eleştiriler, öyküler yazıyor. Çocuklar için
romanları, masalları yayımlanmış. Herhalde edebiyata ilgisi nedeniyle Türkçe
öğretmeni olmuş. 1973’de Ula’da öğretmenlik yaparken ilçenin edebiyatsever savcısından
Yusuf Atılgan’ın adını duyuyor. O savcının aracılığıyla da Yusuf Atılgan’la
tanışıyor. Atılgan’ın önerisi ile de Hacırahmanlı’ya tayinini istiyor. 1974’de
Hacırahmanlı’ya tayin olduktan sonra da tanışıklıkları dostluğa doğru
evriliyor. Yusuf Atılgan’ın konuşup sohbet ettiği az sayıdaki insanlardan biri
de Halil Şahan oluyor. Edebiyattan, kitaplardan, sinemadan söz ediyorlar. Yusuf
Atılgan genç yazar adayını yönlendiriyor, kitaplar öneriyor, ödünç veriyor.
Konuşmadıkları tek şey siyaset. Yusuf Atılgan “komünist”
diye suçlanıp köyüne dönmek zorunda kalınca oldukça yalıtılmış bir yaşam
sürmüş. Köydeki karakol tarafından yaşantısı izlenmiş, kendisiyle dostluk
kuranlar bile “komünist” kuşkusu ile karşılanmış. Bu durumu gören köylüler de
ona uzak durmuşlar. Yusuf Atılgan da gözlerin üzerinde olduğunu bildiğinden
olsa gerek oldukça ketum davranmış. Siyasi faaliyete girmemiş, siyaset
konuşmamış. Kabuğuna çekilmiş. Zor bir yaşam. Bu zor yaşamın izlerini
eserlerine yansıdığını kitaptaki mektuplardan ve Halil Şahan’ın yazdıklarından
anlıyoruz.
Atılgan yaşadıklarını, gözlemlediklerini eserlerine
yansıtmakla kalmamış. “Anayurt Oteli”nde örneğini gördüğümüz gibi yaşanmış
olayları da eserlerinde kullanmış. “Anayurt Oteli”nde Zebercet’in temizlikçi
kadını öldürdekten sonra adliyede izlediği duruşmanın esin kaynağının Ula’daki
bir cinayet olduğunu belirtiyor Halil Şahan.
1976’da Yusuf Atılgan evlenip İstanbul’a taşınıyor. Gidişine
çok üzüldüğünü gördüğü Halil Şahan’a “Merak etme, bir ayağım köyde olacak”
diyor. Atılgan’ın annesi köyde yaşıyor, ekilip biçilen toprakları var.
Annesinden, köyden haberler veren mektuplar yazarsa sevineceğini de söylüyor
Halil Şahan’a.
Yusuf Atılgan’la Halil Şahan 1988’e dek mektuplaşıyor. Yusuf
Atılgan bu sürede 48 mektup yazmış. “Sevgili Halil Kardeş – Köye Mektuplar”ın (Mart
2014, Edebi Şeyler yay.) girişindeki “Sunuş” yazısında Halil Şahan hem Yusuf
Atılgan’la tanışmalarını, Atılgan’la birlikte yaşadıklarından ilginç anekdotları,
Atılgan’ın edebiyat anlayışı ve eserleri hakkında anlattıklarını tatlı dille
anlatıyor.
Mektuplaşmanın sürdüğü dönemde Yusuf Atılgan İstanbul’da. Milliyet,
Karacan ve Can Yayınları’nda çalışıyor. Editörlük yapıyor. Yayınevlerinin
dergilerine çeviriler yapıyor. Bir yandan da son romanı Canistan’ı tamamlamaya
çalışıyor. Oğlu dünyaya geliyor. İş ve aile yaşamı hakında kısa bilgiler
veriyor. İşte neler yaptığını, yazdığını, çevirdiğini anlatıyor. Halil Şahan’a
kitaplar öneriyor. Ölümüyle yarım kalan son romanı “Canistan”ın yazılış
sürecine de şahit oluyoruz. Kısa, öz ama Yusuf Atılgan’ın hem köyde geçirdiği otuz
yıl hem de İstanbul’daki son yılları hakkında önemli ipuçları taşıyan,
biyografisine önemli katkılarda bulunabilecek mektuplar.10.04.2014
Yorumlar