Susan Archer
Weiss’ın “Edgar Allen Poe’nun Ev Yaşamı” (Mayıs 2015, çev. Ece Atilla, Alakarga
yay.) Türkçede yayımlandı. Arka kapağında kitabın Poe’nun ölümünün hemen
ardından yayımlandığı, yazarının da “Poe’yu tanıyan şanslı kişilerden biri”
olduğu belirtiliyor. Ama kitabın künye sayfasında eserin ilk yayım tarihi
bildirilmediği gibi yazar hakkında da bir bilgi yok. İnternetten yazar hakkında
bilgi aradığımızda Edgar Allen Poe Society’nin “eapoe.org/people/talleysa.htm”
adresinde sadece iki kısa cümle var. Susan Archer Weiss’ın Amerikalı bir şair
ve yazar olduğu, 1822’de doğup 1917’de öldüğü, bazı kaynaklarda doğum tarihinin
1835 olarak belirtildiği ama bunun yanlış olduğu belirtiliyor. Kaynakçada da
Susan Archer’ın 29 Kasım 1848’de Poe’ya bir mektup yazdığı bilgisi var.
Kitaptan söz edilmemiş. Wikisource’da Susan Archer’ın doğum tarihi 1835 olarak
verilmiş. 11 yaşındayken sağır olduğu, kendi kendini yetiştirdiği, İç Savaş’ta
ajan olarak görev yaparken yakalanıp hapis edildiği, 1836’da evlenerek “Weiss”
soyadını aldığı ve Mart 1876’da “Scribner's Monthly”de yayımlanan makalesi ile
Poe’nun iç dünyası hakkında yeni ve aydınlatıcı bir görüş getirdiği
belirtiliyor. Eserlerinden, varsa kitaplarından söz edilmemiş. Gutenberg.org’da
kitabın İngilizce metnine ulaşıyoruz. Yayım tarihi 1907. Amazon.com’a
baktığımızda telif koruması dışında olan kitabın 2010’lu yıllarda çeşitli
baskıları yapılmış. Yazar ve kitap hakkında bilgi yok.
Susan Archer kitabın girişinde Poe’nun o güne dek çıkmış yaşam
öykülerinden farklı olarak “çok özel ve sosyal hayatını ele al”dığını belirtip
“bunu bazıları doğumundan beri yanında olan, bazıları benim de akrabam olan en
yakın arkadaşlarımdan duyduklarımla ve hayatının son üç ayında kendisini
tanıyarak edindiklerimle yaptım” diyor. Aslında anlatılan Poe’nun ev yaşamından
çok özel hayatı. Birçok ayrıntı veriliyor ve Poe’nun doğum tarihi gibi doğru
diye kabul edilmiş bilgilerin yanlış olduğu iddia ediliyor. Ama Susan Archer
bunların hiçbiri için somut kaynaklar göstermiyor. “Çok yakın bir dostunun
anlattığı”, “bir kadının söylediği”, “bir gazetenin editörünün yazdığı gibi”
diye anlatıyor. Bu nedenle anlattıklarının ya da aktardıklarının doğruluğu
kuşkulu. Susan Archer’a göre Poe ile Frances arasında bir ilişki yaşanmış ama
bu platonik düzeyi aşmamış. “Bu suçlamaların sebebi Poe ve ona karşı duyulan
kızgınlıklardır” diyor.
“Edgar Allen Poe’nun Ev Yaşamı”nın çevirisi bana sorunlu
göründü. Hızlı çevrilmiş gibi. Özne ve zaman kullanımlarında, cümle yapılarında
sorunlar var ve bunlar metni doğru anlamakta güçlük yaratıyor. Dikkatli bir son
okuma ile bu teknik sorunlar çözülebilirdi. Susan Archer Weiss’ın “Edgar Allen
Poe’nun Ev Yaşamı”nı anlatım biçimi nedeniyle inandırıcı bulmadım. Poe’nun
yaşamı hakkında büyük iddialar var ama bunlar ikinci hatta üçüncü elden
bilgilerle, duyum hatta dedikodulara dayanılarak öne sürülüyor.
Bu arada Edgar Allen Poe’nun “Bütün Öyküleri” İletişim
Yayınları’ndan Hasan Fehmi Nemli çevirisi ile çıktı. İki cilt, 1415 sayfada
toplanan bu öyküleri okumanızı öneririm. Ne de olsa bir yazarı en tenımanın en
iyi yolu eserlerini okumaktır.
10.09.2015
Yorumlar