Doğan Hızlan bu yıl 80. yaşını kutluyor. Bu kutlamayı da ard
arda yayımladığı kitaplarla yapıyor. Gazetelerdeki, dergilerdeki yazı verimini
kitaplarla kalıcılaştırıyor. Yeniden Okumak (Haziran 2017, İş Bankası yay.),
Yaşamdan İzler (Haziran 2017, Eksik Parça yay.), Edebiyat Hayatın Neresinde?
(Haziran 2017, Eksik Parça yay.) ve Şiirin Coğrafyası (Temmuz 2017, Yapı Kredi
yay.) yayımlanan kitapları. Yıl içinde başka kitaplar da yayımlanacağını
umuyorum.
Yeniden Okumak’da kitabın adına uygun olarak Kemal Tahir,
Necip Fazıl, Mehmet Akif gibi klasikleşen şair ve yazarlarımızdan başlayarak
kendi alanlarında birer simge olduklarını düşündüğü adlar hakkında yaptığı
yeniden okumalardan sonra kaleme aldığı yazıları biraraya getirmiş. Bunda amacı
hem yazarın yıllar içinde geçirdiği değişimi tespit etmek hem de okurun da
yeniden okumasını sağlamak. Tek bir okurda bile bunu sağlarsa yazılarının
hedefine ulaşacağını söylüyor.
Önsözdeki “Yargılarımı, edebiyat tarihi ile eleştirel
görüşün aynı potada eritilmesi olarak tanımlayabilirsiniz” cümlesinin altını
çiziyorum. Doğan Hızlan’ın eleştirel yaklaşımını özetliyor bu cümle. Doğan
Hızlan “süreklilik duygusu benim için önemlidir” diyor. Uzun yazarlık, eleştirmenlik
yaşamı boyunca haklarında yazdığı şair ve yazarları geçirdikleri değişim içinde
takip etmiş, onlar hakkında yeni yazılar yazarak bu değişimleri tespit etmiş.
Yazının Seyir Defteri alt başlığını taşıyan Yaşamdan
İzler ve Edebiyat Hayatın Neresinde?’de arka kapaklarında yazdığı gibi
“anılardan anıştırmalara, yazarlardan yapıtlara dönük zamanın tanıklıklarını
içeren denemelerini bir araya getiriyor”. 2010 – 16 yılları arasında
yayımlanmış gazete yazılarından yapılmış seçmeler bu kitaplar. Edebiyatla
ilgili olanlar biraraya getirilmiş. Hakkında yazdığı yazarı, kitabı değerlendiren
yazılar.
Doğan Hızlan için bütün sanatlar arasında edebiyatın ve
şiirin özel bir yeri vardır. Ama edebiyat mı şiir mi derseniz şiiri daha da
önemsediğini fark edersiniz. Şairler, şiir kitapları hakkında çok yazmış. Yeniden
Okumak, Yaşamdan İzler ve Edebiyat Hayatın Neresinde?’de şiir hakkında bir çok
yazı derlenmiş ama Şiirin Coğrafyası adlı ayrı ve özel bir derleme yapmaya da
gerek görmüş.
Şiirin Coğrafyası’nın önsözünün başlığı manidar: “Tek
Bildiğim Coğrafya”. Şiir coğrafyasına, özellikle Türk şiirine hakim. Kültür,
sanat ve edebiyatta çok değişik ilgi alanları ve uzmanlıkları olmasına karşı,
bildiği coğrafyada, Türk şiirinde çok daha rahat söz söyleyebildiğini
düşünebiliriz.
Şiirin Coğrafyası’nda
Ülkü Tamer, Nâzım Hikmet, Mahmut Temizyürek, Ahmet Oktay, Ahmet Telli, Hilmi
Yavuz, Tevfik Fikret, Yahya Kemal, Refik Durbaş, Şükrü Erbaş, Egemen Berköz,
Orhan Veli, Ataol Behramoğlu ve edebiyatımızın “kurucu eleştirmen”i olarak tanımladığı
Nurullah Ataç hakkında uzun eleştirel incelemeler yer alıyor.
Bu yıl yayımlanan kitaplardan birine de ad olarak koyduğu
“Yeniden Okumak” bir eleştirmen için gerekli gördüğü bir nitelik. Doğan
Hızlan’ın ilk yazısı “Fazıl Hüsnü Dağlarca Üzerine” 1954’de Forum’da
yayımlanmış. 17 yaşındaymuş. 63 yıldır aralıksız yazıyor. Şimdi 80 yaşında. Şiirin Coğrafyası’nda yer alan yazılarda ele aldığı
şairlerin birçoğu hakkında daha önce yazdığını, Dağlarca örneğinde olduğu gibi
hemen her yeni kitaplarında onları ele aldığını biliyoruz.
Yeniden okumayı önemsediği gibi, bunu da şairin son
kitabından geriye doğru giderek yapmayı tercih ediyor. Şair şu tarihte şu
şiiriyle ya da bu kitabıyla doruk noktasına varmıştır, bakalım onun üstüne ne
ekleyebilmiş, ileri mi gitmiş geriye mi düşmüş diyen klasik değerlendirme
anlayışını sevmiyor.
Doğan Hızlan için izlemeye aldığı her şair her yeni
kitabında bir yenilikle gelmiştir ve şiirine bir şeyler katmıştır. O nedenle o
yeni kitaptan geriye doğru ‘yeni’ bir okuma yapar. Gelinen son noktayı, ulaşılan
yeni zirveyi tespit eder.
Burada “izlemeye aldığı” terimi önemli. Doğan Hızlan gazete
görevi nedeniyle çok yazar ama her şair ve yazar hakkında yazmaz. Seçer. Bütün
kitaplarını incelediğinizde de belirli şair ve yazarlara odaklandığını
görürsünüz. Bu listeye girecek şair ve yazarın da belirli bir olgunluğa gelmiş
olması gerekir. Hemen hiçbir şair ve yazar hakkında daha ilk kitabındayken bir
yazı yazdığını sanmıyorum. Benim gözümden kaçan nadir istisnalarda ise bir
değerlendirme yapmadığını, değini de bulunduğunu da söyleyebilirim.
Şiir özelinde bakarsak onun izlemeye alacağı yani birçok yazıda
değerlendirip yeniden okumalar yapacağı şair en azından antolojilerde kendine
yer bulmuş olmalıdır. Bu da o şairin birkaç kitap çıkartmış olması demektir. Şiirin Coğrafyası’nda en genç şair Mahmut Temizyürek.
Mahmut Temizyürek 1955 doğumlu. 62 yaşında. 80’li yıllarda şiire başlamış. 30
yılı aşkın bir şiir emeği var. Nerdeyse 40 yıldır yazan 80 Kuşağı şairlerinin
Doğan Hızlan’ın izleme listesine henüz girebildiklerini sanmıyorum. Bu yazı da
Mahmut Temizyürek hakkında kaleme aldığı ilk çalışma sanıyorum. Esas olarak
Temizyürek’in şiir üzerine yazıları üzerine. Oradan onun poetikasına bakıyor.
Doğan Hızlan sevmediği şair ve yazar hakkında da yazmaz. Bir
eleştirmenden çok değerlendirmen’dir. Sevdiği şairin, yazarın sevilme nedenini
izah eder. Bunu nesnel olarak temellendirmeyi önemser. Yani okuru ikna etmek
ister.
Şiirin Coğrafyası’nda gördüğümüz gibi izlemeye aldığı ve
yeniden okuyup hakkında yazdığı şairlerin şiirleri ile ilgili bariz “düşüşler”,
“gerilemeler” varsa elbet onlara değinir ama yine de olumlu bir yön bulmaya
çalışır, oraları sivriltir. Yani eleştiriyi de nezaketle yapar. Kırmamaya
çalışır.
Şiirin Coğrafyası’nda yer alan yazılar dergiler için ya
da bir sempozyum ya da anma için yazılmış. Keşke yayın yerleri ve tarihleri
belirtilseydi. Gazete yazılarındaki bir cümlelik, en çok bir paragraflık net
tespitler yerine bol örnekli, ayrıntıya yoğunlaşan değerlendirmeler yapıyor Doğan
Hızlan. Bununla da yetinmiyor düzyazılarında da şairin poetikasının izini
sürüyor. Şiirine ne denli yansıdığını anlamaya çalışıyor. Bu onun için önemli
bir ölçüt; Şairin şiiri ile düzyazısında poetikaların kesişmesi.
Şiirin Coğrafyası’nı merak ve ilgiyle okudum. Yeni şeyler
öğrendim. Kitapta yer alan şairlerin şiirlerini yeniden okumak ihtiyacı da
duydum. Kuşkusuz Türk şiiri üzerine çalışmalarımda da kaynak kitap olacak Şiirin Coğrafyası. Doğan
Hızlan izlemeye aldığı şairlerin şiirlerinden bir antoloji ya da güldeste
hazırlasa ne kadar iyi olurdu diye düşünmeden de edemedim.
Çok yaşa Doğan Hızlan. Nice 80 yaşlara... 14.09.2017
Yorumlar